Samenvatting advies
Waarover gaat dit advies?
Meerderjarige personen die door hun handicap nood hebben aan intensieve of frequente ondersteuning, hebben onder bepaalde voorwaarden recht op een persoonsvolgend budget. Dit is een budget op maat waarmee men zorg en ondersteuning kan aankopen binnen het eigen netwerk, vrijwilligersorganisaties en individuele of professionele begeleiders. Dit budget is een manier om het recht op zelfstandig wonen en om volledig te participeren in de maatschappij effectief te verwezenlijken.
Lange wachtlijsten zorgen ervoor dat het budget momenteel niet tijdig ter beschikking wordt gesteld. Een positieve beslissing tot toewijzing van zo’n budget is nu enkel mogelijk na het doorlopen van een aanvraagprocedure. Daarnaast zorgen verschillende wijzigingen aan de regelgeving ervoor dat er vaak minder budget ter beschikking wordt gesteld dan oorspronkelijk werd toegewezen.
Waarbinnen kadert dit advies?
Vlaanderen is gebonden door het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap. Het Vlaams Mensenrechteninstituut werd specifiek aangewezen om de uitvoering van dit verdrag te bevorderen en op te volgen, en zodoende een hoog niveau van bescherming te waarborgen. In 2024 zal het comité van de Verenigde Naties Vlaanderen opnieuw evalueren op het vlak van de naleving van dit verdrag. In het kader van die rapportering publiceert het Instituut vandaag een eerste advies.
Wat staat in het advies?
Het Vlaams Mensenrechteninstituut formuleert in zijn advies drie aanbevelingen:
- De wachtlijsten voor het persoonsvolgend budget moeten weggewerkt worden door voldoende budgetten beschikbaar te stellen: 17.172 personen staan op de wachtlijst voor een persoonsvolgend budget en zijn afhankelijk van de middelen die Vlaanderen ter beschikking stelt. Om het recht van personen met een handicap op zelfstandig wonen en het recht om deel uit te maken van de samenleving te verwezenlijken, is het noodzakelijk dat de wachtlijsten weggewerkt worden. Het Vlaams Mensenrechteninstituut dringt erop aan dat Vlaanderen de nodige budgetten ter beschikking stelt om de wachtlijsten weg te werken. Het financieringsmechanisme moet niet alleen adequaat zijn, maar de betrokkenen ook de rechtszekerheid bieden waar zij recht op hebben.
- Er moet beter gecommuniceerd worden over het tijdstip van de terbeschikkingstelling van het budget: de wachtlijsten zijn niet enkel lang, de wachtende personen weten nu vaak niet hoelang zij op de wachtlijst zullen blijven staan. De Vlaamse overheid moet de aanvragers bij de toewijzing van het persoonsvolgend budget het tijdstip meedelen wanneer het budget ter beschikking zal worden gesteld.
- Er moet voldoende onderzoek gedaan worden voor beleid vernieuwd wordt: sinds de stapsgewijze invoering van het persoonsvolgend budget krijgen sommige personen minder budget dan hun initieel is toegewezen. Bij wijzigingen in het beleid die een invloed hebben op het budget is echter een grondige vergelijking tussen het beschermingsniveau van de oude en de nieuwe norm noodzakelijk. De vergelijking moet voorafgaan aan het aannemen van nieuw beleid en transparant gedeeld worden met relevante stakeholders en het ruime publiek. Wat de reeds ingevoerde aanpassingen betreft, beveelt het Vlaams Mensenrechteninstituut aan om deze vergelijking alsnog uit te voeren en ook hierover transparant te communiceren.