Niet bewezen dat een school leerlingen discrimineert omwille van raciale kenmerken en handicap

Een man en een vrouw dienen klacht in als wettelijk vertegenwoordigers van hun twee minderjarige kinderen, een zoon en een dochter. Toen hun kinderen school liepen in een school voor buitengewoon onderwijs waren er verschillende incidenten met de kinderen. Zij werden beiden meermaals geschorst. Aan het einde van het schooljaar werden zij definitief uitgesloten uit de school.

Volgens de indieners van de klacht  behandelden medewerkers van de school de kinderen minder gunstig omwille van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming, wat onder meer bleek uit verschillende racistische uitspraken. Daarnaast stellen ze dat de school geen aangepaste leerhulp bood voor hun kinderen als leerlingen met een mentale beperking en autisme en dat de school onaangepaste veiligheidstechnieken toepaste op hun dochter. De definitieve uitsluiting van beide kinderen kwam voor hen voort uit het gebrek aan redelijke aanpassingen.

De Geschillenkamer beoordeelde eerst of er sprake was van een directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming. De Geschillenkamer stelt vast dat de indieners van de klacht zich volledig beroepen op de verklaring van hun kinderen over de racistische uitspraken, terwijl de school betwist dat deze uitspraken gedaan werden. Aangezien de indieners van de klacht de verklaring van hun kinderen niet met andere bewijselementen konden onderbouwen, kan geen directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming worden vastgesteld.

Wanneer een leerling met een handicap zich inschrijft op een school, moet de school nagaan welke redelijke aanpassingen aangewezen zijn. Dat de school zou zijn tekortgeschoten op dit vlak, zou volgens de indieners blijken uit het feit dat zich herhaalde incidenten voordeden met de kinderen. Uit dit feit blijkt echter op zich niet dat de school is tekortgeschoten of de incidenten had kunnen vermijden door meer of andere aanpassingen te bieden. 

Voor de Geschillenkamer blijkt dan ook niet dat de school onvoldoende zou hebben gedaan om de noden van de kinderen en bijhorende redelijke aanpassingen te identificeren.

De veiligheidstechnieken die toegepast werden op het meisje zijn noodmaatregelen die daarvoor opgeleid personeel toepast wanneer minder ingrijpende maatregelen geen uitkomst bieden in een crisissituatie. De Geschillenkamer begrijpt dat het meisje deze technieken als erg ingrijpend kon ervaren. De indieners van de klacht maken echter niet aannemelijk dat het niet toepassen van deze technieken de veiligheid van het meisje op gelijkaardige wijze kon verzekeren of dat de school alternatieve maatregelen had kunnen en moeten toepassen tijdens crisissituaties. 

Om die redenen oordeelt de Geschillenkamer:

• dat er geen directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming overeenkomstig het Gelijkekansendecreet kan worden vastgesteld en;
• dat er geen weigering van redelijke aanpassingen overeenkomstig het Gelijkekansendecreet kan worden vastgesteld.

De Geschillenkamer, samengesteld uit voorzitter Yves Thiery, bijzitter Jonas Riemslagh en bijzitter Marie Spinoy, en bijgestaan door griffier Dorien Geeroms, spreekt het volgende oordeel uit:

De Geschillenkamer heeft de klacht ontvangen op 10 december 2024.

De fase van het uitwisselen van standpunten en overtuigingsstukken werd afgerond op 11 april 2025.

De Geschillenkamer ontving volgende stukken:

• het standpunt van de verweerder van 14 februari 2025
• het antwoord van de indieners van de klacht van 13 maart 2025
• het antwoord van de verweerder van 11 april 2025.

De leerlingen werden gehoord op 30 april 2025. Een verslag van deze gesprekken werd toegevoegd aan het dossier.

De Geschillenkamer behandelde de zaak tijdens een hoorzitting op 7 mei 2025. De vader van de indieners van de klacht was aanwezig. Hij werd bijgestaan door advocaat Z. Ampe voor advocaat A. Van De Steen. Hij kreeg ook bijstand van een tolk Frans-Nederlands. Voor de verweerder waren er twee leidinggevenden van de school aanwezig. Zij werden bijgestaan door advocaat M. Stommels voor advocaat J. Fransen.

Een klacht wordt pas doorgestuurd naar de Geschillenkamer nadat een (poging tot) bemiddeling is doorlopen bij de afdeling Eerstelijnsdienst en Bemiddeling van het Vlaams Mensenrechteninstituut.[1] Omwille van de vertrouwelijkheid van de bemiddeling mag de Geschillenkamer niet geïnformeerd worden over wat er zich tijdens de bemiddeling heeft afgespeeld.[2]

De Geschillenkamer beslist daarom om de stukken uit het dossier die inhoudelijk over de bemiddelingspoging gaan (stuk 1 en stuk 3 bij het antwoord van de indieners van de klacht) te weren. Om dezelfde reden beslist de Geschillenkamer om een onderdeel van twee andere stukken te weren dat verwijst naar de inhoud van de bemiddelingspoging (pagina’s 5-7 van stuk 6 en pagina’s 6-7 van stuk 20 van de verweerder). Dit wil zeggen dat de Geschillenkamer met deze (onderdelen van) stukken geen rekening houdt bij haar beoordeling.

Oordelen van de Geschillenkamer vermelden betrokken rechtspersonen bij naam, tenzij er gewichtige redenen zijn om dat niet te doen.[3]

De school verzoekt geanonimiseerd te worden in het oordeel. Als reden daarvoor geeft ze aan dat de klacht duidelijk over tuchtproblemen van de betrokken leerlingen gaat.

De decreetgever heeft bepaald dat de anonimisering van betrokken rechtspersonen slechts uitzonderlijk kan gebeuren. De school licht niet toe waarom het feit dat de klacht over tuchtproblemen van leerlingen gaat, zou betekenen dat zij geanonimiseerd moet worden in het oordeel. Wel bestaat in deze zaak het risico dat uit de feiten kan worden afgeleid wie de indieners van de klacht en de andere betrokkenen zijn. De Geschillenkamer staat de anonimisering om die reden toe.

Een man en een vrouw dienen klacht in als wettelijk vertegenwoordigers van hun twee minderjarige kinderen, een zoon en een dochter. Tijdens het schooljaar 2023-2024 gingen de kinderen naar een school voor buitengewoon onderwijs, de verweerder in deze zaak. De jongen begon er al school te lopen in januari 2023. Hij was toen veertien. Het meisje startte op de school in september 2023. Zij was toen twaalf.

In het tweede semester van schooljaar 2023-2024 waren er verschillende incidenten met de kinderen. Als gevolg van een incident op 24 mei schorste de school het meisje van 24 tot en met 31 mei 2024. De school schorste de jongen op 4 juni 2024 voor 5 en 6 juni 2024 naar aanleiding van een incident waarbij hij betrokken was. Op 5 juni 2024 werden beide kinderen opnieuw geschorst tot en met 18 juni 2024 na een nieuw incident waarbij ze beiden betrokken waren. De school liet op 6 juni 2024 aan de moeder van de kinderen weten dat zij geen toegang meer kreeg tot het schooldomein. De school gaf aan dat zij deze ordemaatregel nodig vond omwille van bedreigingen en verbale agressie van de vrouw tegen de leden van het schoolteam.

Op 18 juni 2024 verlengde de school de schorsing van de kinderen tot en met 28 juni 2024. Op diezelfde dag adviseerde de klassenraad de definitieve uitsluiting van de kinderen. Na een hoorzitting op 27 juni 2024 besliste de schooldirecteur op 28 juni 2024 hen allebei definitief uit te sluiten uit de school. De ouders stelden beroep in tegen deze beslissing op 3 juli 2024. Op 22 augustus 2024 oordeelde een beroepscommissie van interne en externe leden dat de definitieve uitsluiting een correcte beslissing was.

Volgens de indieners van de klacht behandelden medewerkers van de school de kinderen minder gunstig omwille van hun zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming, wat onder meer bleek uit verschillende racistische uitspraken. Daarnaast was de reactie van de school bij incidenten niet aangepast aan de noden van de kinderen als leerlingen met een mentale beperking en met autisme.

De klacht wordt op 10 december 2024 aan de Geschillenkamer bezorgd.

De indieners van de klacht voeren aan dat de kinderen minder gunstig behandeld werden omwille van hun zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming. Daarnaast stellen ze dat de school geen aangepaste leerhulp bood voor hun kinderen als leerlingen met een mentale beperking en autisme en dat de school onaangepaste veiligheidstechnieken toepaste op hun dochter. De definitieve uitsluiting van beide kinderen kwam voor hen voort uit het gebrek aan redelijke aanpassingen.

De Geschillenkamer moet in deze zaak onderzoeken of er sprake is van een directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming (I) en een weigering van redelijke aanpassingen (II). 

I. Directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming

A. Algemene beginselen

Een directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming vindt plaats wanneer:

• iemand minder gunstig wordt behandeld dan iemand anders in een vergelijkbare situatie;  
• op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming (oorzakelijk verband).[4]

Voor een direct onderscheid op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming in het onderwijs is geen rechtvaardiging mogelijk.[5]

De indieners van de klacht voeren aan dat:

• de kinderen op school minder goed behandeld werden dan andere kinderen;
• omwille van hun zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming.

Dit bleek volgens hen onder meer uit verschillende racistische uitspraken die medewerkers van de school zouden hebben gedaan tegen de kinderen.

De Geschillenkamer onderzoekt in twee stappen of een discriminatie bewezen is. De eerste stap is vervuld als de indieners van de klacht feiten kunnen aanvoeren die het bestaan van een discriminatie kunnen doen vermoeden. In deze zaak moeten de indieners van de klacht aannemelijk maken dat er inderdaad een ongunstige behandeling plaatsvond op grond van het zogenaamde ras, de huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming van de kinderen. Als de indieners van de klacht een vermoeden van discriminatie kunnen aanvoeren, moet de verweerder vervolgens (in de tweede stap) bewijzen dat er geen sprake is van een discriminatie door het vermoeden van discriminatie te weerleggen.[6]

Voor de vaststelling van een discriminatie is een bewijs van opzet of enige andere specifieke drijfveer van de verweerder niet vereist.[7]

B. Geen begin van bewijs

Volgens de indieners van de klacht gebeurde het herhaaldelijk dat medewerkers van de school, meer bepaald leerkrachten en een begeleidster op de schoolbus in dienst van de school, racistische uitspraken deden tegen de twee kinderen. De school ontkent dat haar medewerkers deze uitspraken deden.

De indieners van de klacht beroepen zich voor de uitspraken volledig op de verklaring van hun kinderen. Aangezien de school betwist dat deze uitspraken gedaan werden, kan de enkele verklaring van de kinderen niet volstaan. De verklaring moet dus onderbouwd worden met bewijselementen die de aangevoerde discriminatie aannemelijk kunnen maken. De indieners van de klacht reiken geen bewijselementen aan die kunnen bevestigen dat de uitspraken hebben plaatsgevonden. Zo kunnen zij niet aangeven wanneer de uitspraken precies zouden hebben plaatsgevonden en kunnen zij niet steeds aangeven wie de uitspraken gedaan zou hebben. Er zijn geen getuigen die de versie van de feiten van de indieners van de klacht ondersteunen. De indieners hebben ook geen andere elementen kunnen voorleggen die een minder gunstige behandeling op grond van het zogenaamde ras, de huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming van hun kinderen kunnen doen vermoeden.

Nu de indieners van de klacht geen vermoeden van discriminatie aannemelijk maken, gaat de bewijslast niet over naar de verweerder.[8] Er kan dan ook geen directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of etnische of nationale afstamming worden vastgesteld.

In dat kader merkten de  indieners van de klacht nog op  dat zij op 5 maart 2024 een mail hebben verstuurd om de racistische uitlatingen aan te kaarten waar de school pas na herhaaldelijk aandringen op inging. Uit de stukken en de verklaringen van beide partijen op de zitting blijkt echter dat de school een vergadering organiseerde met de ouders, het CLB, de directie, de orthopedagoog en een leerlingenbegeleider om hun klacht te bespreken. De vergadering ging door op 14 maart 2024, het vroegste moment dat voor alle betrokken personen paste. Uit de stukken blijkt verder niet dat de ouders moesten aandringen om een reactie op hun klacht te krijgen. Ook heeft de school voor de vergadering de betrokken personeelsleden verder bevraagd over de aangevoerde uitspraken of incidenten.

Die elementen wijzen er volgens de Geschillenkamer op dat de school de klacht van 5 maart 2024 zorgvuldig heeft onderzocht. Voor alle duidelijkheid wijst de Geschillenkamer erop dat de beslissing van de school dat de klacht ongegrond was, geen invloed heeft op de beoordeling door de Geschillenkamer van de aangevoerde discriminatie. De Geschillenkamer gaat immers bij de beoordeling van een discriminatieklacht in een eerste stap steeds na of er feiten worden aangevoerd die het bestaan van een discriminatie kunnen doen vermoeden (zie titel A.), wat volgens haar in deze zaak niet het geval is.

II. Weigering van redelijke aanpassingen op grond van handicap 

A. Algemene beginselen

Redelijke aanpassingen zijn aanpassingen waarop een persoon met een handicap recht heeft om te verzekeren dat die ten volle, daadwerkelijk en op voet van gelijkheid kan participeren in de samenleving. Die aanpassingen moeten obstakels voor een gelijkwaardige participatie voor de persoon met een handicap wegnemen. Een gevraagde aanpassing is dus een redelijke aanpassing als die er inderdaad voor kan zorgen dat de persoon met handicap op gelijkwaardige manier kan deelnemen aan bijvoorbeeld het onderwijs.

Een gevraagde redelijke aanpassing kan enkel worden geweigerd als ze een onevenredige belasting zou betekenen voor degene die de aanpassing zou moeten doen.

Een discriminerende weigering van redelijke aanpassingen voor personen met een handicap vindt dus plaats wanneer:

• personen met een handicap een beperking ervaren in hun gelijkwaardige participatie in de samenleving;
• zij hiervoor redelijke aanpassingen vragen die obstakels voor gelijkwaardige participatie wegnemen;
• en die redelijke aanpassingen geweigerd worden, ook al betekenen ze geen onevenredige belasting.[9]

De indiener van de klacht moet feiten aanvoeren die een weigering van redelijke aanpassingen kunnen doen vermoeden. Het is dan aan de verweerder om te bewijzen dat de gevraagde aanpassingen onredelijk zijn of een onevenredige last zouden betekenen.

De indieners van de klacht voeren aan dat:

• hun kinderen als kinderen met autisme en een mentale beperking niet gelijkwaardig konden deelnemen aan het onderwijs op de school;
• dat de school daarvoor geen aangepaste leerhulp verstrekte en tegen doktersadvies Persoons- en Teamgerichte Veiligheidstechnieken toepaste;
• terwijl aangepaste leerhulp en het niet gebruiken van die technieken van de school wel verwacht kan worden.

Volgens de indieners van de klacht heeft dit bovendien geresulteerd in de disproportionele definitieve uitsluiting van beide kinderen uit de school. Tijdens de zitting preciseerden de indieners van de klacht dat de school volgens hen onvoldoende wist hoe ze moest reageren op de ondersteuningsnoden van de kinderen. Dat zou bij de verschillende incidenten geleid hebben tot een escalatie in het gedrag van de kinderen, wat uiteindelijk resulteerde in hun uitsluiting.

De Geschillenkamer onderzoekt eerst of blijkt dat de school onvoldoende gedaan heeft om redelijke aanpassingen te bieden aan de leerlingen. Vervolgens gaat ze na of de school onterecht Persoons- en Teamgerichte Veiligheidstechnieken toepaste op het meisje. De school betwist niet dat beide kinderen autisme en een mentale handicap hebben en daardoor beperkingen ervaren. 

B. Aanpassingen aan de ondersteuningsnoden van beide kinderen

De indieners van de klacht stellen dat de school onvoldoende heeft gedaan om de ondersteuningsnoden van hun kinderen te begrijpen en te beantwoorden. De Geschillenkamer onderzoekt of de school de procedurele vereisten voor redelijke aanpassingen heeft nageleefd.

Wanneer een leerling met een handicap zich inschrijft op een school, moet de school nagaan welke redelijke aanpassingen aangewezen zijn. De school voert daartoe een open dialoog met de leerling en diens ouder(s). Die dialoog is erop gericht de belemmeringen die de persoon met een handicap ervaart in de context in kaart te brengen en op zoek te gaan naar aanpassingen om de gelijkwaardige participatie van de persoon met een handicap zoveel als mogelijk te verzekeren.[10] Tijdens deze dialoog moeten de noden van de persoon met een handicap geïdentificeerd worden om uit te komen op redelijke aanpassingen op maat van de betrokken persoon met een handicap. Daarbij moet ook rekening worden gehouden met de mogelijke impact van de verschillende mogelijke aanpassingen op de veiligheid, waardigheid en autonomie van de persoon met een handicap.[11]

De Geschillenkamer stelt vast dat de indieners van de klacht hun stelling dat de school is tekortgeschoten niet verder kunnen onderbouwen. Dat de school zou zijn tekortgeschoten, zou volgens de indieners blijken uit het feit dat zich herhaalde incidenten voordeden met de kinderen. Als de school wel de nodige aanpassingen had geboden, hadden die incidenten zich volgens hen niet voorgedaan. De beide partijen hebben echter een afwijkende versie van de incidenten en hoe die zich voordeden. De indieners van de klacht brengen geen verdere elementen aan om hun versie van de feiten te ondersteunen. Uit het feit dat er incidenten met de leerlingen op de school plaatsvonden, blijkt op zich niet dat de school is tekortgeschoten of de incidenten had kunnen vermijden door meer of andere aanpassingen te bieden. Voor de Geschillenkamer is dan ook niet aannemelijk gemaakt dat de school onvoldoende zou hebben gedaan om de noden van de kinderen en bijhorende redelijke aanpassingen te identificeren. 

C. Persoons- en Teamgerichte Veiligheidstechnieken

Een aanpassing is redelijk als ze ervoor kan zorgen dat de persoon met een handicap gelijkwaardig kan deelnemen in de samenleving. De aanpassing moet, met andere woorden, haar doel bereiken en afgestemd zijn op de behoeften van de persoon met een handicap. De redelijkheid van een aanpassing verwijst dus naar de relevantie, geschiktheid en doeltreffendheid van de aanpassing voor de persoon met een handicap.[12]

De term “redelijkheid” slaat niet op de beoordeling van de kosten van de gevraagde aanpassingen of de beschikbare middelen. Dit gebeurt in een volgende stap, wanneer de Geschillenkamer nagaat of er sprake is van een onevenredige belasting.[13]

In de leefregels van de school staat dat de Persoons- en Teamgerichte Veiligheidstechnieken (PTV-technieken) “noodmaatregelen in een crisistoestand, die vertrekken vanuit een zorghouding” zijn en dat enkel daarvoor opgeleid personeel deze technieken toepast. De technieken worden pas toegepast wanneer minder ingrijpende methoden geen uitkomst bieden in een crisissituatie. De school heeft de PTV-technieken tweemaal toegepast op het meisje, op 24 mei en op 5 juni. Op 5 juni paste de school de PTV-techniek in aangepaste vorm toe omdat de ouders hadden gevraagd de techniek niet meer toe te passen.

De Geschillenkamer begrijpt dat het meisje deze technieken als erg ingrijpend kon ervaren. Ook de school erkent dit. De technieken werden tweemaal toegepast, bij incidenten die voor het meisje en de andere aanwezigen een crisissituatie vormden en met als doel haar veiligheid en die van anderen te verzekeren.

De indieners van de klacht maken niet aannemelijk dat het niet toepassen van deze technieken of een andere reactie op gelijkaardige situaties de veiligheid van het meisje op gelijkaardige wijze kon verzekeren. Ze verwijzen naar een medisch attest van 30 mei 2024. Daaruit blijkt echter niet, zoals zij wel stellen, dat de arts adviseert geen PTV-technieken toe te passen. Het attest geeft verklaringen van het meisje weer over wat op school gebeurd zou zijn en stelt een aantal fysieke symptomen van het meisje vast. Het attest bevat geen aanbevelingen over of beoordeling van de PTV-technieken. De indieners van de klacht brengen geen andere elementen aan om hun standpunt te onderbouwen.

De Geschillenkamer is daarom van oordeel dat niet aannemelijk is gemaakt dat het niet gebruiken van deze techniek een redelijke aanpassing vormt of dat de school alternatieve maatregelen had kunnen en moeten toepassen tijdens crisissituaties.

Om die redenen oordeelt de Geschillenkamer:

• dat er geen directe discriminatie op grond van zogenaamd ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming overeenkomstig het Gelijkekansendecreet kan worden vastgesteld en;
• dat er geen weigering van redelijke aanpassingen overeenkomstig het Gelijkekansendecreet kan worden vastgesteld.